Шунчаки мезбонликми ёки ҳотамтойлик? Араб диёрида ўтадиган ЖЧ-2022 ҳақида

Хабарингиз бор, 2022 йилдаги Жаҳон чемпионатига Қатар давлати мезбонлик қилади. Ҳозирча тайёргарлик ишлари чакки эмас.

Ушбу турнир катта маблағ сарфланиши билан тарихда қолишига шубҳа йўқ, бу каби қурилиш ишларини яқин келажакда қайта учрата олишингиз ҳам даргумон.

Чемпионатга тайёргарлик ишлари учун ҳафтасига 500 миллион долларга яқин маблағ ажратилмоқда. “Бўлмаган гап” дейишга асло шошилманг! Бу миш-миш эмас, балки Қатар Молия вазири Али Шариф аль-Эмадининг расмий баёнотига асосланган айни ҳақиқат: “Қолган 3-4 йилда ҳам ишлар худди шу тахлитда давом этаверади. Асосий вазифамиз – турнирга ҳар томонлама мукаммал тайёргарлик кўриш” – дейди Али Шариф.

ЖЧ-2022 га сарфланиши режалаштирилган маблағнинг умумий суммаси 200 миллиард долларни ташкил этади. Бу кўрсаткич яқинлашиб келаётган чемпионат учун Россия ажратаётган пулдан ўн саккиз марта кўп. Ҳа, ҳайрон қолишга арзийди...

Гап фақатгина стадион-у машғулотлар зали қуриш ҳақида кетаётгани йўқ. Спорт инфратузилмаси қурилиши тахминан 10 млрд доллар талаб қилади. Қолган сумма янги йўллар, темирйўл тармоғи, аэропорт, касалхона,  ва ҳатто чемпионат финал босқичи ўтказилиши режалаштирилган алоҳида янги шаҳарча қуриш учун сарфланади. “Бу 200 млрд доллар мамлакат инфратузилмасини яхшилаш учун хизмат қилади. Фақатгина спорт объектлари учун ажратилаётган маблағни олиб қарайдиган бўлсак, у жуда ҳам тарихда қоладиган даражада эмас” , дея таъкидлайди Али Шариф.

Чемпионат билан боғлиқ равишда олиб борилаётган қурилиш ишларини молиялаштириш ҳар қандай вазиятдаги қисқартиришлардан кафолатланган.

Қатар нефт ва газ бозоридаги мувозанатнинг бузилишидан катта зарар кўрди: 2016 йилда давлат бюджетида 12 млрд доллар миқдорида етишмовчилик кузатилди. 2017 йилга келиб бу кўрсаткич 7.7 млрдга қисқариши кутилмоқда. Шунга қарамай, молия вазири халқ орасида ҳеч қандай норозиликлар бўлмаётганлигини айтиб ўтди.

Ҳукумут дастлаб чемпионат учун ўн иккита стадион ажратишни режалаштирган эди. Ҳозир эса лойиҳада стадионлар сони саккизта (ФИФА стандарти бўйича минимал кўрсаткич) деб кўрсатилмоқда. Зарурат туғилганда яна битта қўшимча арена қурилиши мумкин, бироқ ФИФАнинг бундай ортиқча талабларни қўйиши эҳтимолдан йироқ.

Фойдаланишга топшириладиган стадионлар орасида қирқ минг кишига мўлжалланган “Аль-Вакра” аренаси ўзининг ноодатий дизайни билан алоҳида эътиборга молик. Лойиҳага 2016 йил март ойида вафот этган Заҳи Ҳадид муаллифлик қилган.

Чемпионат учун мўлжалланган объектлар турнирга энг камида бир йил қолгунича тайёр ҳолатга келтирилиши кўзланмоқда. Аль-Эмади буни “Ташриф буюрган меҳмонлар янги бўялган деворлар ҳидидан “баҳраманд бўлишларини” истамаймиз. Барчаси олдиндан тахт ҳолга келтирилади”, дея изоҳлайди.

45 миллиард долларли шаҳар

ЖЧ-2022 доирасидаги энг йирик ва қиммат лойиҳа бу Лусаил шаҳридир. Бу ерда турнирнинг очилиш маросими ва финал ўйини ўтказилади. Қатар пойтахти Доҳадан 20 км узоқликда, саҳро бағрида жойлашган бу шаҳарнинг қурилиши 2006 йилдаёқ бошланган эди. 2010 йилда чемпионатни ўтказиш учун рухсат текканда шаҳарда битта ҳам бино қурилмаган эди. 2022 йилга келиб эса бу ерда турнир миқёсидаги энг йирик - 80 минг кишилик арена қад ростлайди.

Шаҳар 45 млрд долларга баҳоланмоқда. Янги арена қурилишидан тортиб интернет тармоғини ўрнатишгача – ҳаммаси ҳисобга олинган. Лусаил – “ақлли шаҳар” бўлиши кутилмоқда. Бунинг моҳияти шундаки, бутун бошли шаҳар ягона информацион марказдан туриб бошқарилади. Транспортни ҳаракатлантириш, коммунал тизимни бошқариш, йўлларни ишга тушириш – барчаси автоматик тарзда амалга оширилади.

Шаҳар аҳолиси масофавий тарзда пардаларни ҳаракатлантириш, гулларга сув қуйиш, гаражни очиб-ёпиш, иссиқлик тизимини бошқариш каби имкониятларга эга бўлишади. Чиқиндиларни керакли жойга етказиш жараёни ҳам инсон аралашувисиз амалга оширилади. Шаҳарда иккита гольф майдони, истироҳат боғи ва 22 та меҳмонхона жойлашади. Лусаил тахминан 450 минг аҳоли учун мўлжалланган.

Лусаилда қурилажак  энг диққатга сазовор жой сифатида Кетафиан оролини кўрсатишимиз мумкин. Оролда меҳмонхона, туристик марказ, кўнгилочар клублар қурилади. Шунингдек, бу ерда меҳмонлар  яхтада сайр қилишдан баҳра олишлари мумкин. Дастлаб бу оролни қуриш лойиҳада йўқ эди. Кейинчалик мамалакат чиройини янада ошириш мақсадида шу қарорга келинди.

Ташкилий ишларга масъул шахсларнинг сўзларига қараганда, Қатарда ўтказилаётган турнирнинг ўзига хос жиҳати – бир вақтнинг ўзида бир неча қулайликлардан фойдалана олиш имкониятидир. Ўйинлар жадвалидан келиб чиққан ҳолда мухлислар бир кунда энг камида иккита баҳс томошасидан баҳраманд бўлишлари мумкин.

ЖЧ-2022 ўтказиладиган стадионларнинг оралиқ масофаси энг кўпи билан 56 кмни ташкил этади (шимолдаги “Аль-Ҳор” ва жанубдаги “Аль-Вакра” ареналари ораси).Оралиғи энг қисқа бўлган ареналар эса Khalifa International ва Qatar Foundation бўлиб, бу кўрсаткич 5.6 кмга тенг.

“Оёғи олти, қўли етти дастёр” ролини нима бажаради?

Турнирда асосий транспорт вазифасини метро бажаради. Унинг қурилишига 18 млрд евро ажратилган. Стадионлар орасидаги масофани босиб ўтиш учун энг камида беш дақиқа, энг кўпи билан эса бир соат талаб этилади. “Турнир меҳмонларини ташишдек маъсулиятли вазифа”ни бажаришда айнан метрополитеннинг танланишига биринчи сабаб экологияни муҳофаза қилиш (мамлакатнинг ривожланиш стратегиясида 2030 йилгача экологияни сезиларли даражада яхшилиш назарда тутилган) бўлган бўлса, ушбу транспорт воситасининг тезкорлиги ҳам бунга туртки бўлди.

Метро 2019 йил охиригача ишга тушади. Лойиҳада тўртта йўналишни яратиш кўзланган. Поезд Доҳага ерости йўли орқали кириб келадиган бўлса, шаҳар ташқарисида ер усти бўйлаб ҳаракатланади. Метрополитен тармоғи умумий 74 та бекатни ўз ичига олади.

Қатар спортга қанчалик муҳтож?

Хўш, спорт соҳасини яхшилашга бунчалик кучли урғу берилаётганига сабаб нима?

Соғлиқни сақлаш

2008 йилда қатарликлар вафотининг 47%и камҳаракатлилик натижасида юзага келувчи асоратли касалликлар туфайли содир бўлган. Семириш ҳолатларини тадқиқ этиш бўйича халқаро ассоциация маълумотларига қараганда, Қатарда ортиқча вазн ҳамда қандли диабетдан азият чекувчилар сони бошқа мамлакатларникига нисбатан анча юқори экан.

Сиёсат

Мамлакатда икки миллионга яқин аҳоли истиқомат қилади. Аммо шуларнинг атиги 11%и қатар миллатига мансуб. Бундай вазиятда кучли армияни шакллантириш мушкул масала. Чемпионатга мезбонлик қилиш шароитида эса қатарлик сиёсий арбобларнинг чет эл ҳарбий кучлари билан алоқа ўрнатиб, улардан ёрдам олишига имконият пайдо бўлади. Худди шундай алоқалар АҚШ билан ўрнатилган. Қатар ҳукумати Форс кўрфази масаласида урушнинг (1991) такрорланишига йўл қўймоқчи эмас, бундан келиб чиқадики, спорт геосиёсий қурол вазифасини ҳам ўтамоқда.

Туризмни ривожлантириш

Қатар Олимпия қўмитаси стратегиясида кўрсатилганидек, халқаро спорт турнирларини ўтказиш – чет эллик меҳмонлар оқимини мамлакатга йўналтиришнинг асосий воситаси. Бусиз саҳро бағридаги ўлкага одамлар диққатини жалб қилиш амри маҳол. 2014 йилда Қатар 57 та спорт турнирларига; 2015 йилда гандбол бўйича; жорий йилда эса гимнастика бўйича жаҳон чемпионатига мезбонлик қилди. 2019 йилда бу ерда енгил атлетика бўйича ЖЧнинг ўтказилиши режалаштирилган.

Интернет маълумотлари асосида

Саодат Абдураҳмонова тайёрлади