"Ўйинчиларнинг шижоати мени ҳайрон қолдирган, Саркисяннинг довруғи бизгача етиб келган" - Самарқанд ва Амир Темурнинг тарихини ўрганган сербиялик мураббий билан эксклюзив суҳбат

Фарғонанинг “Нефтчи” клуби ниҳоят бу сафар Суперлига йўлланмасини қўлга киритиб, мухлисларининг кайфиятига кайфият қўшди. Жамоа аъзолари ўз олдиларига қўйилган вазифани муддатидан олдин шараф билан бажардилар. Бунда бутун бошли клубдаги инсонларнинг хизмати катта.

Айниқса, бош мураббий Илҳом Мўминжоновдан кейин бу борада сербиялик мутахассис Александр Стожмировични тилга олсак арзийди. Шу йилнинг январь ойида клубда иш бошлаган мураббий бунгача Сербиянинг ФК Радниск (U14, U19)- (2013-2015), ФК Груза - (2017-2018), ФК Локомотив - (2019 - 2020) ва ФК Слога (2020) жамоаларининг бош мураббийи бўлиб ишлаб келган. Бу йил эса у “Нефтчи”да Мўминжоновга жисмоний тайёргарлик бўйича яқиндан кўмаклашяпти. Стожмирович футболчи сифатида Сербиядан ташқари, Португалия, Венгрия, Греция, Укриана, Руминия каби чемпионатларда муваффақиятли тўп сурган.

Очиғини айтадиган бўлсак, йил давомида биз “Нефтчи”нинг мазкур сербиялик мураббийи тўғрисида жуда илиқ фикрларни эшитиб келдик. Кўриниб турибдики, у ўз ишининг устаси. Фарғоналиклар Суперлига йўлланмасини барвақт ҳал қилганларидан кейин бизда Стожмировичдан интервью олиш истаги туғилди. Бу борада мураббий Sports.uz мухбирининг таклифига бажонидил розилик билдирди.

- Аввало, ўзингиз ҳақингизда маълумот берсангиз. “Нефтчи”га келгунингизга қадар қайси клубларда ўйнагансиз ва ишлагансиз?

- 17 ёшимдан профессионал даражада, ўрта-юқори савияда футбол ўйнашни бошлаганман. Футболчилик чоғимда Португалия, Руминия, Украина, Венгрия ва албатта миллий Сербия чемпионатида тўп сурганман. Ҳар бир ўйнаган мамлакатимда тажриба ва маҳоратимни ошириб борганман. Бевосита мураббийлик фаолиятимга тўхталадиган бўлсам, бу соҳадаги билим ва тажрибаларим олти ёшимдан бошлаб футбол ўйнашга киришганимдан аста-секинлик билан тўпланиб бораверган. Ушбу ўйиннинг сирини ўзим туғилиб ўсган шаҳарнинг “Рудашка 320” жамоасида бошлаганман. У ерда барча ёш тоифаларидан ўтиб, охир-оқибат асосий клубнинг сардори даражасига етгандим. Футбол борасидаги олган билимларим туфайли мураббийлик соҳасига кириб келишим жуда осон кечди.

- “Нефтчи”га сизни ким таклиф қилди? Бу ерда олиб бораётган ишларингиздан кўнглингиз тўляптими?

- Футболда асосий ишни агентлар амалга оширишади. Украинада ўйнаб юрган кезларимда шундай агентлардан бири билан танишганман. У ўйинчилик фаолиятини айнан Ўзбекистонда якунлаган. Шу боис юртингиздаги жамоалар ва агентлар билан яхши алоқалар ўрната олган. У менга қўнғироқ қилиб, Ўзбекистонда ўзига хос катта тарихга эга бўлган жамоада ишлашни хоҳлайсанми, деб сўради. Шунингдек, агент Ўзбекистондаги шарт-шароитлар жуда яхши эканлигини ҳам гам орасида қистириб ўтди. У менга “Нефтчи”нинг олдинги босиб ўтган йўлга қайтиш ниятида эканлиги, яъни, Суперлигага қайтиш мақсади жиддийлигини қўшимча қилди. Албатта, Фарғонага келиб ишлашимда Илҳом Мўминжоновнинг ҳам ҳиссаси катта, деб бемалол айта оламан. Ҳар қандай мамлакатларда бўлгани сингари бош мураббий қайси футболчилар билан ишлаш ва мутахассисларни штабига жалб этишда охирги сўзни айтади. Мўминжонов ҳам мени ўз ёрдамчиларидан бири сифатида кўришни истади.

- Сиз футболчиларнинг жисмоний тайёргарлигига жавобгар мураббийсиз. Айтинг-чи, ўзбек ўйинчиларининг жисмоний тайёргарлиги қай даражада: юқорими ёки аксинча, пастми?

- Ҳа, мен жисмоний тайёргарлик бўйича мураббийман. Бундан ташқари, тактик масала борасида ҳам илгари мураббий бўлиб ишлаганман. Ўз навбатида, тайёргарликнинг тўртта босқичи бор: руҳий, жисмоний, техник, тактик. Айнан ўйинчилар билан шу жиҳатлар устида ишлаш пировардида натижани таъминлайди. Бевосита Ўзбекистондаги ишларга тўхталадиган бўлсам, бу ерда жисмоний тайёргарлик масаласига унчалик жиддий эътибор қаратилмаслигини сездим. Эҳтимол, бу гапим ўзбекистонлик ишқибозларга эриш туюлиши мумкиндир, аммо мутахассис сифатида шуни айтишим керакки, юртингизда футбол даражаси ўта юқори, дея олмайман. Ишлар энг юқори – профессионал даражада ташкил этилсагина ҳаммаси жойида бўлади. Албатта, футболда натижа муҳим аҳамият касб этади. Бироқ натижага эришиш йўлида юқорида санаб ўтилган омиллар борасида ишлар яхши йўлга қўйилмоғи мақсадга мувофиқдир. Натижа бўлиш-бўлмаслигидан қатъи назар ушбу жиҳатга алоҳида эътибор қаратмоқ лозим.

Биласизми, Ғарбда натижага энди унчалик эътибор қаратишмай, футболчиларнинг майдондаги жисмоний ҳолати кўпроқ муҳокама қилиняпти. Ҳар бир мураббийнинг зиммасидаги вазифаси бўлади. Агар у вазифасини яхши бажарса-ю, аммо қўл остидагилар ишга лоқайдлик билан ёндашадиган бўлсалар, мураббийнинг хаёлига ўз-ўзидан шундай фикр келиши тайин: мен бу ерда нима қиляпман? Мутахассис сифатида футболчиларнинг жисмоний тайёргарлиги юқори даражада бўлишига ҳаракат қиламан. Яна шуни қўшимча қилишим керакки, Ўзбекистонда жисмоний тактик тайёргарлик борасидаги иш услублари у даражада яхши йўлга қўйилмаган. Шунинг учун бўлса керак, футболчилар ўз устиларида ишлашлари учун етарли даражада тайёр эмаслар. Бунинг оқибатида машғулот охирига келиб аксарият футболчиларда кучлари етмай қоляпти. Бошқа томондан олиб қараганда, ўйинчиларнинг турли тестлардан ўтиш борасидаги кўрсаткичларини ёмон аҳволда, дейишга тилим айланмайди. Улар бу жиҳатлар борасида ўзларидан анча илиқ таассурот қолдиришяпти. Ўзбек футболчилари анча чидамли, уларда бошланғич тезлик яхши шаклланган. Айтиш жоиз бўлса, футболчилар бу масалада “портлаш”га тайёрлар. Энди бунга қўшимча равишда жисмоний тайёргарлик бўйича европаликларга хос бўлган иш услублари яхши олиб бориладиган бўлса, уларнинг жисмоний тайёргарлик даражаси кескин равишда ўсиши тайин.

Ўйинчилик фаолиятимни якунлагач, мураббий сифатида қандай йўлдан боришим кераклигини аниқлаб олганман. Аслида ҳам ҳар бир мураббийнинг ушбу масала борасида ўз танлови бўлади. Мен ҳам ўз танловимни аввал бошиданоқ белгилаб олганман. Сербияда болалар, ўсмирлар ва катталар футболида ишладим. Бош мураббий вазифасини ҳам бажардим. Ростини айтадиган бўлсам, Сербияда асосан учта клубга устозлик қилганман, жисмоний тайёргарлик бўйича мураббий сифатида эса ишламаганман. Мураббийлик курсида ўқишни бошлаган пайтимизда ҳар биримиз ўз йўналишимиз бўйича боришни танлаганмиз. Кимдир техник-тактик, яна кимдир жисмоний тайёргарлик борасида тажрибасини оширишни мақсад қилган. Мен жисмоний тайёргарлик бўйича йўналишда ўқидим. Мустақил равишда ишга киришганимдан сўнг, турли мураббийлар билан ҳамкорлик қилдим. Собиқ ўйинчи сифатида тўплаган тажрибаларим ҳозирги ишимда қўл келяпти. Қаерда ишлаган бўлсам, ўзим ҳақимда бошқаларда яхши таассурот қолдира олдим, дея оламан. Негаки, ишим борасида шу пайтгача эътирозларни эшитишимга тўғри келмади. Умумий жисмоний лаёқад борасида ишлаш мутахассисдан кўпроқ билим талаб қилади. Агар у ўз ишининг устаси бўлса, ўйинчиларда жароҳат олиш хавфи кескин даражада пасаяди. 

- Илҳом Мўминжонов қандай мураббий? Унга қадар ўзингиз билан бирга ишлаган мураббийларга таққосланса, Мўминжонов ҳақида нима деган бўлардингиз?

- Илҳом Мўминжоновга келсак, футболчиларни танлашда ўзига яраша заковатга эга бўлган мураббийдир. У футболчини танлашни билади. Асосийси, Мўминжонов шогирдларини қайси йўлдан бошлаш кераклигини билади. У ўз фалсафасини шогирдларига яхши сингдира оладиган мураббийдир. Айниқса, қўл остидагиларни руҳий томондан тайёрлаш борасидаги қобилияти менда яхши таассурот қолдириб келяпти.

- Умуман олганда, ўзбек футболи ҳақида ва унинг плюс ҳамда минуслари хусусида нима дея оласиз?

- Бу ерга келиб иш бошлаганимдан бери футболчиларингизда кўрган асосий жиҳат – бу уларнинг техник томондан яхши шаклланганидир. Шунингдек, уларда чидамлилик яхши даражада. Бироқ марфологик томондан уларнинг савиясини яхши дея олмайман. Ўзбек футболида вертикаллик, ўйинчиларда спринтерларга хос тезлик етишмайди. Шу билан бирга жисмоний жиҳат хусусида ҳам етишмовчиликлар кўзга ташланиб қоляпти. Яъни, аксар ўйинчилар учрашув охирига борганда уларда чарчоқ аломатлари яққол кўзга ташланмоқда.

- “Нефтчи” илгари ҳам Суперлигада ўйнаган. Қолаверса, клубнинг кучлилар сафига қайта олишига ҳеч ким шубҳа қилмаганди. Айтинг-чи, “Нефтчи” Суперлигага осонлик билан чиқдими?

- Гапингизда жон бор. Клуб ҳали мавсум охирига етмасидан Суперлигага кўтарилиш вазифасини ижобий ҳал эта олди. Биласизми, Суперлигада ўйнаётган сербиялик футболчилар билан боғланганимда улар ҳам фарғоналикларнинг лигага қайта олишига шубҳаланмаганликларини таъкидлаб ўтишди. Шуни алоҳида айтмоғим керакки, жамоада селекция ишлари жуда яхши олиб борилган. Мураббийлар штабида мен билан бирга ишлаётганлар терма жамоа учун 30-40 тадан кўпроқ ўйин ўтказган Акмал Шораҳмедов, Шавкат Муллажонов каби ижрочиларнинг бошқаларга ўрнак бўла олганликларини таъкидлайдилар. “Нефтчи”нинг Суперлигага чиқиши осон бўлди, дея олмайман. Гарчи про-лига бўлса ҳам ушбу чемпионатдаги ишлар енгиллик билан амалга ошмайди. Лигада шундай рақиблар борки, ўйин чоғида улардан нимани кутишни ҳам билмайсан. Эҳтимол, четдан қараганларга футболчиларимизнинг жисмоний ҳолати биринчи даврада аъло даражада кўринган бўлиши мумкин. Мавсумнинг иккинчи қисмида ҳам ўйинчиларимиздаги тайёргарлик ёмон бўлмаяпти. Шу сабабдан ҳам ишқибозлар “Нефтчи”нинг Суперлигага қайтиши муддатидан олдин ҳал бўлди деб баҳоламоқдалар. Яна такрорлайман: ортга қайтиш осон бўлмади. Футболчиларимиздаги даража ва этика мени ҳайрон қолдирди. Улар ҳаммасини юқори савияда амалга ошира олдилар. Мен бу ерда 14 январда иш бошлаган бўлсам, футболчилардаги ишлашга бўлган шижоатдан ҳайрон қолишга тушгандим. Улар нима қилиш кераклигини жуда яхши тушунганликлари боис машғулотларда астойдил тер тўкиб ишлаб келмоқдалар.

- “Нефтчи”да ўйнаётган легионерларнинг ҳаммаси Сербиядан. Уларни клубга сиз таклиф қилганмисиз?

- Йўқ, албатта, бунда ўзимни дахлдор деб ҳисоблай олмайман. Суҳбатимиз аввалида айтганимдек, ҳаммасини клубда ишлаётган агентлар амалга оширишди. Улар селекция борасида жуда яхши танловни бажардилар. Бу борада Илҳом Мўминжоновнинг хизмати беқиёс бўлди. Чунки бош мураббий “Нефтчи” учун футболчиларни танлади. Эндиликда “Нефтчи”да ўйнаётган ҳамюртларим – Марко Обрадович, Александр Ешич ва Дарко Станоевич бошқалар билан биргаликда жуда яхши чиқишиб кетганлар. 10 йилдан бери ўйнаётган Станоевични ўзбекка айланиб кетди, десам ҳам муболаға бўлмайди. Асосийси, у Мўминжонов билан анчадан бери ҳамкорлик қилади. Марко Обрадович жамоанинг ҳақиқий етакчиларидан бирига айланиб, ҳисобига 15 та гол ёзиб қўйишга муваффақ бўлди. Умуман, “Нефтчи”даги ўйинчиларнинг ҳаммаси супер. Александр Ешич биринчи даврадан кейин клубга қўшилди. Ешич келган пайтда унинг жисмоний тайёргарлик даражаси кўнгилдагидек эмасди. Аммо ўзингиз кўриб турганингиздек, у юқори савияга қайта олди. Ундаги чарчоқ аломатлари бежиз эмасди. Нега деганда, Ешич тўп сурган чемпионат ўз ниҳоясига етиб бўлганди. Табиийки, бундай пайтда ўйинчидаги чарчоқ аломатлари яққол кўзга ташланиб қолади. Тўғри, унинг жисмоний ҳолатини ҳозирги даражага кўтариш осонликча юз бермади. Бироқ у ҳақиқий профессионал эканлигини кўрсата олди. Мен Александрни иккинчи даврадаги энг яхши футболчилардан бирига айлан олди, дея баралла айта оламан.

- Бутун фаолиятингиз давомида қайси юлдузларга қарши ўйнагансиз ва ўзингиз билан ҳамкорлик қилган мураббийларни айта оласизми?

- Португалиянинг “Насьонал” жамоасида Пауло Асенсао билан бир йил тўп сурганман. Кейинчалик у “Атлетико”да сардор даражасига кўтарила олганди. Дарио Срна ва Виллианга қарши ўйнадим. Шунингдек, Дуляйни ҳам айтишим мумкин. “Манчестер Юнайтед”нинг афсоналардан бири даражасига кўтарила олган Неманья Видич билан ҳам майдонда тўқнаш келганман. Берлиннинг “Герта” клуби афсоналаридан бири сифатида тилга олинадиган Марко Пантеличга қарши тўп сурганман. Никола Жигич билан ҳам бир неча бор тўқнаш келганман. Энди мураббийларга келсак, асосан собиқ футболчилар билан ҳамкорлик қилишимга тўғри келган.

- Яна бош мураббий сифатида ишлашни хоҳлайсизми? Шундай имконият юзага келишидан умид қиляпсизми?

- Албатта, бундай мақсад менга бегона эмас. Айни пайтда жисмоний тайёргарлик бўйича мураббий ҳисобланаман. Лекин бош мураббий сифатида ишлашим учун ўзимда техник-тактик ва руҳий тайёргарлик даражаси етарли деб ҳисоблайман. Ҳозир менда “А” лицензияси бор. Мустақил равишда мураббий бўлиб ишлашим учун “Про” лицензиясига ўқишим керак. Вақти келса шундай имкониятни қўлдан бермайман. Қолаверса, ўзим билан бирга ишлаётганларга бош мураббий сифатида фаолият юритиш ниятим борлигини доим айтиб келаман. Ҳозирча бирор жойга шошаётганим йўқ. 38 ёшдаман, мураббийлик фаолиятим ҳали олдинда.

- Ўзбекистонда тўп сураётган легионерлар орасида серблар бошқаларга нисбатан кўпчиликни ташкил этади. Бунинг сабаби нимада деб ўйлайсиз?

- Биз серблар унчалик кўп эмасмиз. Бор-йўғи етти миллион аҳолига эга давлат ҳисобланамиз. Лекин серб футболчилари ҳамма вақт атлетизм, техник ва тактик жиҳатлари юқорилиги билан ажралиб келишади. Илгари кўпчилик жангчи бўлган бўлса, энди спортчиларга айланишган. Кишидаги жангчиларга хос ғайрат ва шижоат спортда қўл келмасдан қолмайди. Серб футболчиларига ҳамма ерда талаб бор. Бевосита Ўзбекистонда ўйнаётган юртдошларимга тўхталсам, уларнинг ўйинчилик даражаси чакки эмас. Ҳаммаси ўз ишини профессионал савияда амалга ошириб келяпти. Сербия чемпионатидаги ҳолат унчалик яхши эмаслиги боис ҳам аксарият футболчилар ўзларини бошқа чемпионатларда синаб кўришга ошиқмоқдалар. Табиийки, футболчиларимизнинг даражасидан келиб чиққан ҳолда йўл тутиляпти. Миллий федерациямиз клубларни ўйлайди, лекин маҳаллий футболчиларга кўп ҳам эътибор қаратмайди. Шунинг учун ҳам ўйинчилар имкон туғилган заҳоти ўзларига эшикларни ошиб берувчи бошқа чемпионатларга кетиб қолмоқдалар. Ўта юқори савиядаги серб ўйинчилари топ-лигаларда фаолиятларини давом эттиришяпти. Бундан ташқари, Венгрия, Украина, Россия, Қозоғистон, Ўзбекистон, Словакия, Чехия, Польша каби мақом жиҳатидан ўрта ҳисобланадиган биринчиликларда ҳам сербияликлар тўп суришмоқда. Ўзбекистонда ўйнаётган серб футболчиларининг даражалари ҳам чакки эмас.

- “Нефтчи” Суперлигага қайтмоқда. Сизнинг режаларингиз қандай? Шартномани узайтириб, клубда ишлашда давом этасизми ёки хизматингизга бошқа жамоалардан таклифлар бўляптими?

- Ҳозирча бу масалада бирор тайинли гап айта олмайман. Албатта, таклифлар бор. Кимдир қўнғироқ қилади, яна кимдир эса бошқа жамоада ишлашни хоҳлайсанми деб сўрайди. “Нефтчи”да қолиш-қолмаслигим фақат ўз хоҳишимга боғлиқ эмас. Албатта, ҳали ёшман, 38 дан ўтдим ва мураббий сифатида шаклланишни истайман. Аввал чемпионатни ниҳоясига етказиб олайлик, про-лиганинг чемпионига айланишимиз учун “Динамо”ни ютиш талаб қилинади. Бу клубга бемалол “тишимиз” ўтади деб ҳисоблайман. Мавсум тугайверсинчи, саволингиз юзасидан тайинли жавоб айтадиган фурсат келиб қолар. Чемпионат тугашига уч тур қолганда чемпионга айланиб олсак, ўзаро ҳамкорликни давом эттириш масаласида гаплашсак ярашади.

- Фарғона шаҳри сизга ёқдими? Бўш вақтингизни қандай ўтказяпсиз?

- Фарғона менга ёқди. Ҳар бир мамлакатнинг ўзига яраша урф-одати, анъаналари бўлади. Ўзбек халқи кўп миллионли халқдир. Ўзбекистон Марказий Осиёдаги энг кўп аҳолига эга бўлган давлатдир. Бу ерга келмасдан олдин тарихингиз билан танишиб чиқишга улгурдим. Самарқандни, уни бутун дунёга танилишида асосий ролни ўйнаган Амир Темурнинг тарихини ўқидим. Водий ҳам менга жуда маъқул келди. Айниқса, паловингизни ёқтириб қолдим, турли-туман мева-чевалар бор. Ҳар бири ўзига яраша мазага эга.

- “Нефтчи” Ўзбекистондаги энг таниқли клублардан бири саналади. Юрий Саркисян бу жамоани 27 йилдан ортиқроқ вақт давомида бошқарган. Бундан хабарингиз борми?

- Албатта, Юрий Саркисян ҳақида эшитганман. Боз устига мураббийлар штабимизда унинг қўл остида Ўзбекистон Кубоги ва чемпионатини ютган Владимир Андреев бор. Шак-шубҳасиз, Саркисян “Нефтчи”нинг афсонасидир. Унинг довруғи ҳатто Сербияга етиб борган. “Нефтчи” чиндан ҳам Ўзбекистоннинг энг машҳур клубларидан бири. Ўйлайманки, биз про-лигада яхши иштирок этган ҳолда унинг тарихида янги саҳифани оча олдик. Навбатдаги мақсад Суперлигада муносиб иштирок этган ҳолда олдинги шон-шуҳратни тиклаш йўлидаги ҳаракатларни кучайтириш талаб қилинади.

- Марко Обрадович “Нефтчи” сафида кўплаб голлар уряпти. Айтинг-чи, унга бошқа клублардан таклифлар келяптими?

- Бу саволингизга жавоб беришим бироз қийинроқ. Негаки, кишидан таклиф оляпсанми-олмаяпсанми, нима қилмоқчисан дея сўраш ноқулай. Бу унинг шахсий иши. Марко – ҳақиқий профессионал, туғма тўпурар. У Ўзбекистонга келгунга қадар Россия, Бельгия, Беларусда ўйнаган. Эҳтимол, унинг хизматига кўз тикаётган клублар бўлиши мумкин. Бундай ижрочилар эса доим эътибордан четда қолиб кетмайдилар. Агар мен ҳам бирор жамоани бошқараётган бўлганимда албатта Обрадовични қўл остимда кўришни истаган бўлардим. Юқорида айтганимдек, “Нефтчи”да етакчи футболчилар кўп. Акмал Шораҳмедовдан тортиб Шавкат Муллажонов ва яна бошқаларни кўрсатишим мумкин. Улар миллий терма жамоанинг собиқ аъзолари сифатида қолганларни ўз ортларидан эргаштирмоқдалар. Шак-шубҳасиз Марко Обрадович “Нефтчи”нинг етакчи ўйинчиларидан бири саналади. У клубнинг Суперлигага қайтиши йўлида катта хизмат қиляпти. Маркога бошқа клублар томонидан қизиқиш бўлаётганига шубҳа қилмайман.