"Ўзбекистон футболни севувчи мамлакат, ўйинчиларингиз аслида жаҳон чемпионати даражасида, аммо ўша муаммо..." - европалик мураббий билан эксклюзив суҳбат

Sports.uz сайти анъанасига содиқ қолган ҳолда европалик кўзга кўринган мутахассислар билан эксклюзив суҳбатларни уюштиришда давом этади.

Бу сафар туркиялик таниқли мураббийлардан бири Энгин Фират сайтимиз учун суҳбатлашишга рози бўлди.

51 ёшли мутахассис фаолияти давомида Германиянинг “Айнтрахт”, “Рот Вайсс”, Туркиянинг “Фенербахче”, “Сивасспор”, “Самсунспор”, “Антальяспор”, “Карабюкспор”, Жанубий Кореянинг “Инчхон Юнайтед”, Эроннинг “Сайпа”, “Сепахон”, “Фулад”, АҚШнинг “Даллас Сити” каби клубларида фаолият кўрсатди.  

Шунингдек, Фират Эрон терма жамоасида ҳам мураббийлик қилган. Охирги икки йилда эса у Молдова терма жамоаси бош мураббийи сифатида ишлаганини зукко ўқувчилар билса керак.

Туркиялик мураббий Осиёда ишлагани боис бизнинг футболдан ҳам хабардор экан. У билан суҳбат жараёнида ўзбек футболи ва миллий терма жамоамиз борасида ўзининг холисона фикр ва мулоҳазалари билан ўртоқлашди.

- Жаноб Фират, авваламбор Sports.uz сайтига суҳбатлашишга розилик билдирганингиз учун ташаккур. Биз сиз ҳақингизда кўп эшитганмиз. Адашмасам, сўнгги бор Молдова терма жамоасига бош мураббийлик қилгандингиз. Айтинг-чи, фаолиятингиз қандай ўтяпти?

- Молдова билан ҳаммаси жойида эди. Биз бу терма жамоа билан бир қанча яхши ўйинларни ўтказдик. Асосан дунё даражасидаги юқори рейтингда турувчи рақибларга қарши ўйнадик. Масалан, Францияга қарши ўйинни айтишим мумкин. Ўшанда биз фақатгина ҳакамнинг хатоси билан мағлубиятга учрадик. Афсуски, ҳакамлар ўйинни бузиб қўйишди. Бундан ташқари, Россияга қарши учрашувда 0:0 ҳисобини қайд этдик. Россия ҳам жаҳон чемпионатида яхши натижа кўрсатган. Қолаверса, биз яна юқори савиядаги жамоалар – Греция, Швеция каби термалар билан беллашдик. Ўйлашимча, биз турнир мобайнида ўзимизни яхши томондан кўрсата олдик. Афсуски, жаҳон чемпионатига йўлланмани қўлга кирита олмадик. Шу сабабдан Молдова билан шартномамни узайтирмасликка қарор қилдим. Мен янада кучлироқ жамоа билан шартнома имзолаб, жаҳон чемпионатида иштирок этишни жуда истайман. Ҳа, менга таклифлар бўляпти. Ҳозирча уйдаман. Жаҳон чемпионатига чиқиш потенциалига эга бўлган жамоада ишлаш ниятим бор.

- Тушунарли. Айтинг-чи, ўзбек футболи ҳақида нималарни биласиз?

- Очиғи, Ўзбекистон футболи ҳақида ўзимга яраша етарли маълумотларни биламан, деб ҳисоблайман. Бу жуда ажойиб давлат. Ўзбекистон – бу футбол мамлакати. Юртингиздаги кўплаб клубларнинг номларини айтишим мумкин. Энг машҳурлари – “Пахтакор”, “Бунёдкор”, “Локомотив”, “Насаф”. Булар Осиё Чемпионлар лигасидаги ўйинлари орқали менга яхши таниш. “Бунёдкор” клубини Ривалдонинг келишидан сўнг янада яхшироқ таний бошлаганман. Биламан, Ўзбекистонда футболни ниҳоятда яхши кўришади. Уй ўйинларини кўрадиган бўлсак, мухлислар тўла стадионларда ўтказадилар. Шу жиҳатдан ҳам Ўзбекистонни футболни севувчи мамлакат деб айтсак бўлади. Бундан ташқари, Ўзбекистонда ўйнаган бир қатор футболчиларни биламан. Мисол учун Молдова терма жамоасидаги дарвозабонлар мураббийи айнан Ўзбекистон чемпионатида ҳаракат қилган, собиқ посбон. Умуман айтганда, ўзбек футболи ҳақида яхши тасаввурга эгаман. Ўйлайманки, ўзбек футболи жуда қизиқарли.

- Ҳа, юртимиз футболи ҳақидаги тушунчангиз анча кенг экан. Қизиқ, фаолиятингиз давомида сизга Ўзбекистондан таклиф бўлганми? Шу нуқтаи назардан олиб қараганда, бизнинг мамлакатда ишлашга қанчалик қизиқасиз?

- Ҳа, албатта ўзбек клубларидан менга таклифлар бўлди. Лекин мен бу пайтда ушбу таклифларни қабул қила олмасдим. Чунки амалда Молдова билан шартномам бор эди. Бундан ташқари, менга билдирилган таклифларни қабул қилмаслигимнинг асосий сабаби, ўша жамоада Осиё Чемпионлар лигасида қатнашиш ҳамда чемпионатда фаворит бўлиш потенциалини кўрмадим. Шу боис таклифни рад этдим. Ўйлайманки, мураббийларнинг барчаси, айниқса, европаликлар Осиё Чемпионлар лигасида иштирок этадиган клубларни бошқаришни исташади. Албатта, бир кун келиб Ўзбекистонда фаолият олиб бориш бахтига муяссар бўламан. Спортга жуда меҳр қўйган давлат. Эътибор яхши. Шу жиҳатдан ўз ишимни бемалол бажара оламан деб ўйлайман. Келажакда Ўзбекистон клубларида уларнинг яхши натижаларга эришишига ёрдам бера оламан. Шу билан бирга юртингиз футболининг ривожига ҳам ўз ҳиссамни қўшишни хоҳлайман.

- Шунингдек, сиз билан терма жамоамиз ҳақида гаплашмоқчиман. Эшитган бўлсангиз, Ўзбекистон жаҳон чемпионати иккинчи саралаш босқичидаёқ муваффақиятсизликка учради. Биз ҳар доим саралашнинг охирги босқичигача етиб борганмиз. Мураббийликдаги тажрибангиздан келиб чиққан ҳолда айтинг-чи, сизнингча, Ўзбекистон нима учун мундиалга чиқа олмаяпти?

- Ҳа, Ўзбекистон миллий терма жамоасининг саралаш босқичидаги ўйинларини, айниқса, Саудия Арабистонига қарши учрашувини кузатиб бордим. Тўғриси, мен учун шок ҳолати бўлди. Ўзбекистон Саудияга 3:0 ҳисобида имкониятни бой берди. Лекин ўйин бу натижага яраша эмасди. Ўзбекистонда футболчиларнинг даражаси жуда юқори. Саудиянинг Ўзбекистонни бу қадар осонлик билан мағлуб этгани мен учун сюрприз бўлди деб айта оламан. Бу ерда футболчиларингизнинг тажрибаси, сифати ёки маҳорати етишмади деб ўйламайман. Чунки Ўзбекистонда керагидан ортиқ юқори сифатли ўйинчилар бор. Улар учинчи босқич тугул, ҳаттоки, жаҳон чемпионати даражасидаги футболчилар ҳисобланади. Ўшанда ўйинни ташқаридан кузатдим ва менга шундай кўриндики, футболчиларда руҳий муаммо бордек туюлди. Ўйинчиларингиз юқори босим остида ўйнагандек тасаввур уйғотди. Ўз ҳаракатларида мазмун етишмади. Балки футболчиларга яхши мотивация берилмагандир. Мен жамоада айнан руҳий тарафдан муаммо борлигини кўрдим. Аслида Ўзбекистон миллий термаси сифатли ўйинчиларга бой бўлган жамоа. Терма жамоангизнинг учинчи саралаш босқичига чиқа олмагани мени шок ҳолатига тушириб қўйди. Ўзбекистондан бундай натижани кутмагандим.

- Мураббийлик фаолиятингиз давомида Туркия, Эрон, Жанубий Корея каби чемпионатларда ишлагансиз. Кўриниб турибдики, Осиё футболини яхши биласиз. Айтайлик, Эрон нега ҳар сафар мундиалга чиқаверади? Бунинг сабаби нимада? Бу жамоа кўпинча бизнинг асосий рақобатчимизга айланади.

- Билмадим, Эронга солиштирадиган бўлсак, деярли бир хил даражани кўришимиз мумкин. Унда нега улар ижобий натижаларга эришяпти, деган саволга мен айтишим мумкинки, эронликлар кўпроқ бирлашган ва жамоавий тарзда яхшироқ шаклланган. Индивидуал олиб қараганда, Ўзбекистон терма жамоаси вакилларидан устун кўринмайди. Албатта, ҳозир Эронда 5-6 нафар жуда яхши даражадаги ҳужумкор кўринишдаги сифатли футболчилар жамланган. Аммо умумий маънода солиштирганда, Эрон Ўзбекистондан катта фарқ қилмайди. Терма жамоангизда нима муаммо бўлаётганини юқорида айтиб ўтдим. Футболчиларда мувозанат етишмаяпти. Балки ўйинчиларингиз ўзларини нималарга қодирликларини тўлиқ билишмас. Уларни аслида кучли эканлигига ишонтира олиш керак. Жамоанинг яхши натижага эриша олишга қодирлигини сингдира билиш лозим. Барча билиши керакки, Ўзбекистон юқори сифатли, жаҳон даражасидаги жамоа. Яна қайтараман: Эрон билан Ўзбекистон ўртасида катта фарқ бор деб ўйламайман. Шунчаки, эронликлар жамоавийлик, майдонда борини бериши, бир-бирини яхши тушуниши эвазига ижобий натижаларга эришиб, жаҳон чемпионатларига чиқа оляпти. Ўзбекистон яхши мутахассисларни жалб этган тақдирда Эронда кам бўлмаслиги керак.

- Эронни мундиалларга чиқишида шубҳасиз собиқ мураббий Карлос Кейрушнинг ҳам катта ҳиссаси бўлган. Агар ушбу мутахассис Ўзбекистонда иш бошласа, бизни жаҳон чемпионатига олиб боради деб ўйлайсизми? Умуман, бизга қандай мураббий керак?

- Билмадим, мураббий алмаштириш Ўзбекистонга қанчалик фойда бераркин?! Балки Кейруш...Нафақат Кейруш, умуман Осиё футболида тажрибаси бор, дунё футболида ўз билимига эга бўлган ҳар қандай мутахассис Ўзбекистонни жаҳон чемпионатига олиб чиқа олади. Чунки сизларда жуда кўплаб сифатли ўйинчилар бор. Бу ерда ҳеч қанақасига футболчилардаги даража роль ўйнамаяпти. Ташқаридан қараганда ҳам кўриниб турибдики, жамоанинг ичида руҳий муаммолар борлиги кўзга ташланяпти. Ўзбекистонда жаҳон чемпионатига чиқиш учун потенциал етарли. Барчаси тўғри йўлга қўйилса, мураббий томонидан яхши иш олиб борилса, терма жамоангиз бемалол мундиалга чиқа олади.

- Ўзбек клубларига қарши ҳеч тўқнаш келганмисиз?

- Тўғриси, эслай олмайман. Фаолиятим давомида ўзбек жамоаларига қарши ўйнамаганман. Бу саволга жавоб беришим анча қийин.

- Ўзбек мураббийлари ва футболчиларидан кимларни яхшироқ биласиз?

- Жуда кўп футболчиларингизни биламан. Улардан бири Италияда яхши мавсумни ўтказган марказий ҳужумчи Элдор Шомуродов. У жамоасида жуда фойдали ўйин ўтказа олди. Сифатли ва яхши даражадаги ҳужумчи эканини намойиш қилди. Танқид қилиш учун сабаб бўлаётган Одил Аҳмедов. Қайси тарафдан? Аслида танқид унга эмас. Аҳмедов жамоадаги асосий масъулиятни ўзига олаётган футболчига айланиб қоляпти. Яъни, унинг атрофида ёш футболчилар кўп. Аммо Одил Аҳмедовчалик улар жамоани олдинга бошлаш масъулиятини елкаларига олгилари келмаяпти. Мана шу нарсани ўзларингиздан сўрашингиз ва шу муаммони бартараф қилишинглар керак. Футболчилар катта ва муҳим ўйинларда барча масъулиятни битта футболчига ташлаб қўйиши мутлақо нотўғри. Масъулият бутун бошли жамоага тенг тақсимланиши ва жамоа буни тенг ҳолатда ҳис қилиши муҳим. Гап яна ўша муаммо – руҳий масалага қараб кетяпти. Футболчилар фақат жисмоний ёки тактик томондан эмас, балки руҳий тарафлама ҳам ўйинларга тайёр бўлиши керак. Бундан ташқари, сизларда яна Машарипов, Алижонов каби яхши даражадаги футболчиларни санаб беришим мумкин. Айтяпман-ку, Ўзбекистонда бирортасини савия жиҳатидан паст деб бўлмайди. Ҳаммаси юқори даражада. Фақат уларни тўғри йўналишда, бир жамоа остида бирлаштириш – мана шу асосий масала. Ана шунда Осиё ва жаҳон миқёсида ҳам керакли натижаларга эришиш мумкин бўлади.