УEФАнинг 10 йиллик иқтисодий ҳисоботи. 1-қисм (Эркин Ғайбуллаев блоги)

Европа футболи биринчи марта фойда келтира бошлади. УЕФА бунинг ҳаммасига молиявий фейр-плей қоидаси туфайли деб ҳисобламоқда.

Улар бундай деб ҳисоблашларига барча асослар бор. Молиявий фейр-плей ҳали жорий қилинмаган 2010-2011-йилларда клублар 1.6 млрд евро зарарда юришарди. 2016-йилдаёқ ушбу зарардан атиги 350 миллион евро қолди. 2017-йилда эса клублар қарийб 600 миллион евролик фойдага киришди.

Фойдага деярли барча кучли бешлик клублари (Англия, Германия, Испания, Италия, Франция), ўрта лигалар (Португалия, Голландия, Бельгия, Австрия) ҳам киришди.

Россия катта бўлмаган минусда турибди. Энг ёмони Туркияда, бу ерда барча жамоалар сезиларли минусда юришибди.

Маош

УЕФА ҳамиша МФП нинг асосий вазифаси даромадга нисбатан ойлик маошининг улушини камайтириш дея айтиб келади. Афтидан барча ишламоқда – айни вақтда Европадаги маошлар фойдага нисбатан ўртача 61.3 % ни ташкил қилмоқда, бу сўнгги ўн йил ичидаги энг паст кўрсаткич ҳисобланади.

Топ-20 ликда энг соғломи – Бундеслига. Немис клублари маошларга фойданинг атиги 53 % ни сарфлашмоқда. Англия ва Испания мос равишда 56 ва 58 % ни ажратишмоқда.

Топ-20 да энг ёмон вазият Украина ва Грецияда кузатилмоқда. Улар мос равишда 98 % ва 97 % ни сарфлашмоқда. Нормал ҳолат – 70 % ни ташкил қилади. Ундан юқориси эҳтимолий молиявий инқирозга олиб боради. Россия Премьер Лигасида бу кўрсаткич нормадан бироз юқорироқни – 72 % ни ташкил қилади.

Ойлик маошлар борган сари ошишда давом этмоқда. Топ-5 ажралиб турмоқда. Ушбу чемпионатларнинг ҳар бири миллиард доллардан ортиқ маош тўламоқда. АПЛнинг жамоалари маошлар учун 3 миллиард доллар сарфлайди, бу Испанияни 1.8 мартага ортда қолдирмоқда.

Россия қолганлар орасида биринчи. Ойлик маош рейтингида 6-ўринда, умумий фонд – 582 миллион еврони ташкил қилади. Чемпионат бўйича ўртача кўрсаткич ҳар бир клуб учун 36.4 миллион еврони ташкил қилади.

Кўплаб Европа чемпионатларининг дастлабки тўртлиги ва қолганлар орасида сезиларли фарқ бор. Маош даражаси бўйича албатта АПЛ барчани ортда қолдиради.

Англияда кучли тўртлик футболчилар учун ўртача 285 миллион евро сарфлайди. 4-8-ўринда бораётганлар 162 миллион евро. Иккинчи ўнликдан жой олган клублар 98 миллион сарфлайди. Юқори маош тўлаш бўйича Испания (265 миллион) яқин бўлса, Англиянинг ўртамиёна жамоалари футболчилар учун Германия ва Италия грандларидан бироз кам маош тўлашмоқда. Франция (144 миллион) гегемонларидан эса анча кўпроқ ойлик тўлашади.

ТВ-шартномалар АПЛнинг ўртамиёна клубларига футболчилар учун юқори маош тўлаш имкониятини туғдиради. Кучли бешлик чемпионатларининг қолганларидан кўпроқ маош тўлаш имконияти бунга йўл очиб бермоқда.

Етакчилар ва аутсайдерлар ўртасидаги катта фарқ Испанияда кузатилмоқда. У ерда кучли тўртлик жамоалари ўйинчилари аутсайдерлар вакилларидан 9 баравар кўпроқ фойда топишади. Кучли чемпионатлар орасидаги сезиларли фарқ ҳисобланади. Таққослаш учун, Англияда фарқ уч мартани, Германияда 4 бараварни, Италияда 5, Францияда эса олти бараварни ташкил қилади.

Россияда илк уч пешқадам клубларнинг ойлик ведомости йилига ўртача 90 миллион еврони ташкил қилади. 4-6-ўриндагиларники 57 миллионни, қолганларники эса 14 миллионни ташкил қилади. Фарқ португалларники каби унчалик катта эмас. У ерда кучли учлик клублари аутсайдерларникидан 17 баравар кўпроғини ташкил қилади. Туркияда эса лидер клуб аутсайдердан 4 баравар кўп тўлайди. Миқдори бўйича Россия Европада маош бўйича олтинчи ўринда келмоқда.

Энг даҳшатли вазият Украинада вужудга келган. Бу ерда кучли учлик аутсайдерлардан 100 баравар кўпроқ маош тўлайди.

“Реал” – ойлик ведомости бўйича дунёда етакчи ҳисобланади. 2017-йилда у 406 миллион еврони ташкил қилган. Сўнгги 10 мавсумда ўртача ўсиш 32 % ни ташкил қилган.

Топ-20 га уч испан клуби (“Барселона” ва “Атлетико”), тўққиз инглиз гранди (“Манчестер Сити”, “Манчестер Юнайтед”, “Челси”, “Ливерпуль”, “Арсенал”, “Тоттенхэм”, “Кристал Пэлас”, “Лестер” ва “Саутгемптоп”), биргина француз клуби (“ПСЖ”), Италиядан тўртта (“Ювентус”, “Интер”, “Рома”, “Милан”) ва уч немис клублари (“Бавария”, “Боруссия Дортмунд” ва “Волфсбург”) кирган.

Трансферлар

Бу ерда кучли бешликнинг ҳукмронлиги янада сезиларли. 10 йил ичида дунё бўйича трансферларнинг 71 % АПЛ (26%), Ла Лига (12%), Бундеслига (9%) ва 1 Лига (6%) ҳисобига тўғри келади. Россия бу кўрсаткич бўйича 6-ўринни (4%) эгаллаган. Уларнинг ортидан Чемпионшип ва Хитой Суперлигаси (3% дан) боришмоқда.

Сўнгги икки мавсумда АПЛ ва қолган чемпионатларнинг таъсири янада ортди. Кучли бешликка жаҳон трансферларининг 75 % ва 76 % тўғри келмоқда. Европанинг қолган чемпионатлари 10 % дан сарфламоқда. Дунёнинг қолган чемпионатларига эса яна шунчаси тўғри келмоқда. Кучли бешликнинг иккинчи дивизон вакиллари эса 5 % дан сарфлашмоқда.

2014-йилдан 2017-йилгача трансфер портлаши рўй берди. Ҳаражатлар икки бараварга ошди (3.2 млрд евродан 6.4 миллиард еврогача, қишки трансферни инобатга олган ҳолда). 2008-2014-йиллар оралиғида ўсиш атиги 10% ни ташкил қилганди.

Шунингдек мамлакатлар орасида ҳам трансферлар сони ортмоқда. 2008-йилда трансферларнинг 65 % чемпионат ичида содир бўлган бўлса, бугунги кунда бу улуш 35 % гача тушган.

Россияда 14 % трансферлар маблағи европалик бўлмаган футболчилар учун сарфланмоқда. Европада узоқ чемпионатлардан Португалия (30%) футболчиларни олиб келмоқда. Россияда 31 % трансфер ички чемпионат ва Европанинг бошқа лигалари вакиллари учун ишлатилмоқда. 19 % кучли бешлик клублари билан амалга оширилган.

Европа клублари тез-тез бразилиялик чарм тўп усталарини сотиб олмоқда. Трансферларнинг умумий суммасидан 14 % тўғри келмоқда. 9 % французлар, 6 % аргентиналиклар ва испанлар учун сарфланмоқда.

Португалия хорижликлар учун 85 % трансфер пулларини сарфламоқда. Англия иккинчи (80 %),  Россия – учинчи (77%). Инглиз футболчилари хорижда катта талаб туғдирмайди. Улар учун барча трансферларнинг атиги 0.2% тўғри келади.

Давоми бор...

Sports.ru маълумотлари асосида Эркин Ғайбуллаев тайёрлади.

 

Фикрлар

Фикр қолдириш учун авторизациядан ўтинг!
&
darwesh
02/02/2019 19:59
Яхши макола чикибди