Бокс сирларини ўрганиб, ММА қоидаларига ўзгартириш киритиб, UFCни машҳур қилган Дана Уайт!

Шундай инсон борки, мухлислар ММА жангчиларидан кўра, уни кўпроқ кўради. У интервьюлар беради, чемпионларга камар тақади ва матбуот анжуманларини олиб боради. Жангчилар октагонга кўтарилиб, ғалаба қозонади, мағлуб бўлади, фаолиятларини якунлаб, секин-аста унутилади. Аммо ҳар бир мусобақанинг камераларида UFC президенти Дана Уайт кўриниш беради.

Бугун аралаш жанг санъатидаги энг нуфузли инсонлардан бирининг муваффақият тарихи, ҳолати ва даромади ҳақида батафсил хабардор бўлиш имконига эгасиз.

Болалик ва ўсмирлиги

Дана Фредерик Уайт 1969 йилнинг 28 июлида Манчестернинг Коннектикут штатида дунёга келган. Унинг отаси катта Дана Уайт ва онаси Жун Уайтнинг томирида ирланд қони бор. Оила мамлакат бўйлаб кўп саёҳат қилган. Ёшлигидан Уайт Aмериканинг кўплаб штатларида бўлган. Болакай Хермон штатидаги ўрта махсус мактабни тугатган. 1987 йили Массачусетс штатидаги нуфузли Бостон университетига ўқишга кирди. Ўқишнинг биринчи йилидан бошлаб, бокс ва гимнастика секцияларига қатнай бошлади. Спорт ва ўқиш билан бир қаторда Дана Бостондаги тунги клублардан бирида қўриқчи бўлиб ишлаган.

Ўқиш ҳеч қачон Уайтни қизиқтирмаган. У дарсларга камдан-кам борарди ва иккинчи курснинг бошларида ўқув юртидан четлатилган. Дана жуда ташаббускор йигит эди. У доимий равишда пассив даромад манбаи излар, бу эса унга келажакдаги улкан режаларни тузиш учун имкон берарди.

"Мендан муваффақият сирини сўрашганида, мен доим тинмай ҳаракат қилиш ҳақида гапираман. Сиз ўзингизни турли соҳаларда синаб кўраверишингиз керак. Ҳар бир инсоннинг қайсидир соҳада қобилияти бор," - деди Уайт.

Уайтнинг дастлабки лойиҳаларидан бири болалар, ўсмирлар ва аёллар учун бокс ва гимнастика дастури эди. Дана бокс ва гимнастика ҳаракатларини бирлаштирган умумий ривожланиш машқларидан иборат техникани ишлаб чиқди. Дастлаб, у ўзи ўқитувчи бўлиб ишлади ва кейинчалик, истаганлар учун махсус клуб очди. Бир нечта мураббийларга тизим бўйича сабоқ бериб, ўз ишидан катта дивидиентлар оладиган нафақага чиқди. Дана ҳомийлигида 3 та спорт зали ишлаган - "Dana White Enterprises".

1990 йили Уайтнинг ҳаётида фожиали воқеа юз берди. Кечқурун Бостондаги барларнинг бирида унга ҳужум қилишди. 15 дақиқа давомида уни бир неча киши тинимсиз калтаклаган. Шундан сўнг, Уайт касалхонага ётқизилган. Қулоғидан қаттиқ жароҳатланган эди. Унга Меньера касаллиги (қулоқнинг ички қисми касаллиги) ташхиси қўйилган. Биринчи операция аҳволни баттар ёмонлаштирди. Уайт 10 минг доллар эвазига Германияга бориб, иккинчи операцияни ўтказишга мажбур бўлган (1990 йил учун жуда катта пул).

Бир келса, қўшалоқ келади, деганларидек, муваффақиятли фаолият юритаётган "Dana White Enterprises" компанияси солиқ органлари билан боғлиқ муаммолар туфайли ёпилиши керак эди. Уайт ўз компаниясини ёпди ва Лас-Вегасга кўчиб ўтди.

"Бу жуда даҳшатли эди. Менинг энг севимли қоидам: "Фақатгина қабрдан чиқишнинг йўли йўқ". Мен ҳаракатимни давом эттирдим. Мен ўз бизнесимни жанг санъати билан боғламоқчи эдим", - деди Дана Уайт.

90-йилларнинг бошларида аралаш жанг санъатлари ўз ривожланишини эндигина бошлаган эди.

Соғлиқдаги муаммосига қарамай, Дана Бразилиянинг жиу-житсусини ўрганишни бошлади ва шу билан бирга ушбу жанг санъатининг энг яхши вакиллари билан танишишни бошлади. Шу пайтларда, Уайт ММА келажак эканлигини тушунган. Бироқ, буни оддий йўллар билан бошлаш керак эди. У бокс менежментларининг ишини ўрганишни бошлаган ва бир нечта боксчилар билан шартнома имзолашга ҳам эришган. Промоутерликнинг элитасига кириш ниҳоятда қийин эди. 90-йилларда Боб Арум, Дон Кинг, Ден Дува ва бошқа бир нечта компанияларга Уайт рақобат қилолмасди. Уни пули ҳам, керакли алоқалари ҳам йўқ эди. Бундан ташқари, у жаҳон боксидаги мавқеини мустаҳкамлаш учун узоқ вақт кераклигини яхши тушунди. Дана яккакурашларнинг ривожланиб улгурмаган турларига эътибор беришни бошлади. У кўча жангларини уюштирди. Тез орада, ММА оламида Уайтнинг номи машҳур бўлди.

У келажакдаги аралаш яккакураш юлдузлари - Чак Лидделл, Тито Ортис, шунингдек муай-тай, профессионал кураш, жиу-житсу, дзюдо вакиллари билан ҳамкорлик қилди.

"Бизнесда ҳалоллик ва адолат ҳақидаги кераксиз гапларни ташлашингиз керак. Бундай фикрлар билан ҳеч нарса бўлмайди. Баъзида мен ёмон ишлар қилдим. Ахлоқ - бу ММА ва бокс каби бизнес дунёсида энг охирги ўриндаги сўз", - деди Дана Уайт.

UFC президентининг фаолияти

Дана керакли тажрибани тўплади. ХХI асрнинг бошларига келиб, у ММА яқин келажакда "пул уйи"га айланишига тўлиқ ишонч ҳосил қилди.

"UFC - бу янги технологияга ўхшайди. Биласизки, бу нарса ҳақида ҳеч ким билмайди, аммо усиз келажакни тасаввур қилолмасдим," - деди Уайт.

Уайт UFCда (Ultimate Fighting Championship) унчалик таниқли бўлмаган жангчилар билан ишлади.

Компания бошқалардан яхши ҳам, ёмон ҳам эмасди. Жангларни ташкил қилиш ва ўз брендини оммалаштиришда жиддий молиявий қийинчиликларга дуч келди.

Дана UFC ҳуқуқларини сотиб олиш ва ушбу ташкилотни кенг тарғиб қилиш ғоясига эга эди.

Компаниянинг номинал миқдори 2 млн долларни ташкил этарди. 2001 йили Уайт собиқ синфдошига, ҳозирги мультимиллионерга ва Лас-Вегасдаги казино тармоғининг эгаси Лоренцо Фертиттега мурожаат қилди. У тадбиркорга ушбу лойиҳани сотиб олишнинг барча афзалликларини тушунтирди. Лоренцо ва унинг акаси Фрэнк UFC ҳуқуқларини махсус ташкил этилган Zuffa компанияси ёрдамида сотиб олди ва Дана Уайтни президент этиб сайлади.

UFC президентининг карьераси жуда тез ривожланиб кетди. У Америкада аралаш жанг санъатларини кучли равишда оммалаштирди ва компанияга машҳур жангчиларни жалб қила бошлади. Қоидалар таҳрир қилинди ва малакали ҳакамлар ёлланди. Дана ОАВда жуда яхши иш қилди. Компаниянинг мусобақалари "UFC 33" турниридан бошлаб, SpikeTV телеканалида намойиш этила бошлади.

Телевидениядаги дебют турнирда бирданига 3 та чемпионлик жанги режалаштирилганди.

UFC машҳурлашиб кетди. 2005 йили Уайт ҳақиқий шоу кўринишидаги "The Ultimate Fighting" клубини ташкил этди. Бу кўплаб ёш жангчилар ўзларини кўрсатишлари ва UFC таркибига киришлари учун имкон берди. 2007 йили UFC машҳур Pride компанияси билан шартнома тузди. Pride бошқалар билан ҳамкорликларини тўхтатди. Бир йил аввал, Калифорниянинг WEC промоушени билан ишларди. Шу тариқа, UFC аралаш жанг санъатларидаги энг машҳур ташкилотга айланди.

Дана Уайт катта муваффақиятларга эришган бўлишига қарамай, қаттиққўллиги учун доим танқидлар остида бўлган. У оммавий нутқлар ва интервьюлар пайтида одоб доирасидан чиқиб, очиқ гапиради ва ўзини жуда қатъий тутади. Масалан, япон ва рус ММА промоутерлари баъзи ҳолларда у билан тил топишолмай қолишган.

Шундай бўлса-да, Уайт хайрия ишларида ҳам фаол қатнашган. Афсонавий Таиланд жанг санъати устаси Ратанаккая Уорнинг қизи Туптим Уорни қутқарган UFC президенти ҳақидаги таъсирли воқеа бутун дунёга тарқалди. Боланинг туғилишидан икки ой вақт ўтгач, шифокорлар унга кам ҳолларда учрайдиган жигар касаллиги ташхисини қўйишди. Туптимнинг тирик қолиш имкони деярли йўқ эди. Операция амалиёти Уорлар оиласида бўлмаган 50 минг долларни талаб қилди. Пул топишнинг барча йўлларини қўллаб кўришди, аммо натижа бўлмаганидан сўнг, Ратанаккая ўзининг АҚШдаги собиқ дўсти Дана Уайтга қўнғироқ қилишга қарор қилди. Ёшликда улар битта спорт залида шуғулланишган ва ўзаро муносабатлари яхши бўлган. Дана дарҳол собиқ дўстининг қайғудаги оиласига кўнгилли равишда ёрдам берди. У 50 минг долларни ўтказиб берди ва керакли шифокорларни топишда кўмаклашди. Операция муваффақиятли якунланиб, қизалоқ тўлиқ соғайиб кетди. Кейинчалик, 2018 йили Уайт Таиландга ташриф буюриб, Туптим билан учрашди.

Уайтнинг ютуқлари:

- Wrestling Observer Nеwslеttеr талқинига кўра, "Йилнинг энг яхши промоутери" (2005-2009);

- Невада штатида "Йилнинг энг яхши спортчиси" (2009);

- World ММА Awards талқинига кўра, "Йил одами" номинацияси ғолиби (2010-2015);

- Қуролли кучлар жамғармасининг "Патриотлар" мукофоти соҳиби (2015).