EChL formati 7 bor o‘zgargan! G‘alaba uchun 2 ochko, bitta yarim final va boshqa g‘alati qarorlar haqida

UEFA hozir klublar o‘rtasidagi eng nufuzli musobaqaning formatini o‘zgartirish borasida ish olib bormoqda. «Sky Sports» nashri bergan ma’lumotga ko‘ra, yangi formatni 55 ta assotsiatsiya vakillari salbiy qabul qilgan. Manbaning ma’lum qilishicha, 2024 yilda turnir ishtirokchilari soni 32 dan 36 ga qadar ko‘payadi. Guruh bosqichi bekor qilinadi. «Shveytsarcha tizimda» jamoalar 10 ta o‘yin o‘tkazishi ko‘zda tutilgan. Shu tariqa, UEFA Evropa Superligasi tashkilotchilariga zarba berishga harakat qilgani aniq. Xo‘sh, musobaqa formati borasida qanday o‘zgarishlarga tarix guvoh bo‘ldi?!

• 1955-1992 yillar oralig‘ida turnirni Evropa Chempionlar Kubogi, deb atashgan. Musobaqa olimpiya uslubida o‘tkazilgan bo‘lib, barcha jamoalar pley-offdan kurashga qo‘shilgan. Ilk turnirda 16 klub ishtirok etganiga qaramay, keyingi mavsumdan qatnashchilar soni 30 dan ortib ketadi.
• Guruh bosqichida turnir tarixida ilk bor 1991/92 yilgi mavsumda tashkil etilgan. 4 jamoadan tashkil topgan ikkita guruh tuzilgan. Kvartetda g‘alaba qozongan jamoa to‘g‘ridan-to‘g‘ri final uchrashuvida ishtirok etish huquqini qo‘lga kiritgan. Guruhdan joy egallashdan oldin, klublar ikkita pley-off bosqichidan o‘tishi lozim edi. Evropa Chempionlar Kubogining so‘nggi g‘olibi – «Barselona» bu yo‘lda «Ganz» (3:0 i 0:1) va «Kayzerslautern» (2:0 i 1:3) klublari to‘sig‘idan o‘tgan. Finalda esa, Ronald Kumanning aniq zarbasi evaziga «Sampdoriya» taslim etiladi.
• 1992/93 yilgi mavsum o‘yinlari uchun saralash raundi bittaga ko‘paydi. SSSR va Yugoslaviyaning parchalanishi sababli ishtirokchilar soni keskin ortib ketdi. UEFA bu qarorni hal etish maqsadida barchaga o‘z kuchini saralash pley-offida sinab ko‘rish imkonini yaratdi. Avvallari musobaqada faqat o‘z mamlakati chempionlarigina ishtirok etishgan.
• 1992/93 yilgi mavsumdan boshlab yarim final o‘yinlari o‘tkazila boshlandi. Endilikda, guruhdan bir emas, ikki jamoa chiqishi borasida qaror qabul qilindi. Shunga qaramay, o‘z guruhida birinchi o‘rinni egallagan klublarda finalga chiqish imkoni ko‘proq bo‘lgan. Sababi, yarim final bir o‘yindan iborat bo‘lib, u o‘z kvartetida birinchi pog‘onani egallagan klub o‘yinni o‘z maydonida o‘tkazgan.
• 1994 yildan boshlab, UEFA musobaqa ishtirokchilari sonini 16 taga etkazdi. UEFA bu o‘yinlarning har biri katta daromad keltirishini anglab etgach, guruhdan chiqqan barcha jamoalarni uyda-mehmonda tizimida to‘p surishini tashkillashtirdi.
• 1996 yilda guruh bosqichidagi g‘alaba uchun 3 ochko taqdim etilishi boshlandi.
• 1997 yilga kelib, musobaqa formatida katta o‘zgarish ro‘y berdi. UEFA ishtirokchilar sonini oshirdi. 24 klub bosh sovrin uchun kurash olib boradigan bo‘ldi. Eng muhimi, endi turnirda faqat ichki birinchilik g‘oliblari emas, kumush medal egalari ham ishtirok etish huquqini qo‘lga kiritdi.
• 1999 yilda musobaqa tashkilotchilari o‘zgacha formatga murojaat etdi. Germaniya, Gollandiya, Frantsiya, Angliya, Italiyadan uchtadan klub turnirda ishtirok etdi. Shu bois, avvalgi saralash 3 bosqichdan tashkil topdi. Keyin 8 jamoa guruhlarga bo‘linib keyingi bosqich yo‘llanmasi uchun kurashdi. Keyin g‘oliblar 4 jamoadan qilib guruhlarga joylashtirildi. G‘oliblar chorak, yarim final va finalda to‘p surish imkoniyatini qo‘lga kiritdi.
• 2003 yilga kelibgina 2 ta guruh bosqichi orqali g‘olibni aniqlash mushkul ekanligini ma’lum bo‘ldi. Ikkinchi guruh bosqichi o‘rniga, 1/8 bosqichi paydo bo‘ldi.

Keyin, ishtirokchilar soni 32 taga etkazildi. Teletranslyatsiyadan kelib tushayotgan pullarning ortishi bilan UEFA musobaqa obro‘sini ushlab qolish maqsadida formatga o‘zgartirish kiritmadi. Musobaqa tashkilotchilari sekin-asta 32 ta klub 8 ta guruhni an’anaviy formatga aylantirdi.

Yangi format nega kerak?

Evropaning grand jamoalari pandemiya chog‘ida moliyaviy katta muammolarga duch keldi. Birgina ichki chempionat o‘yinlari teletranslyatsiyalari bilan hech narsa hal etilmasligi ma’lum bo‘lib ulgurdi. Ayniqsa, o‘z futbolchilariga ulkan maosh to‘luvchi grandlar buni barchadan avval his etdi. Shu bois, ular yiliga 300 million evro ishlab olish mumkin bo‘lgan turnirni tashkillashtirish haqida bosh qotirishni boshladi.

UEFA esa, atayin Evropa Superligasining formatini EChLga tadbiq qilmoqda. Aleksander Cheferin shu tariqa, guruh o‘yinlariga bo‘lgan qiziqishni oshirmoqchi. Har bir guruhda 4-6 ta super to‘qnashuvning bo‘lishi, musobaqa obro‘sini keskin ortib ketishiga sabab bo‘lishi taxmin qilinmoqda. Evropa futbol vakillari bu qarorni hali qo‘llab-quvvatlagani yo‘q, ammo Cheferinning niyati jiddiy. Voqealar rivojini kuzatishda davom etamiz.