Самвел Бабаян: “Ўтириб олинг, акс холда йиқилиб тушасиз дейишди” (Интервью)

Наманганнинг “Навбаҳор” жамоаси бош мураббийи – Самвел Бабаян “Дангал” лойҳаси меҳмони бўлганидан хабарингиз бор. Ушбу суҳбатни томоша қилмаган ишқибозлар учун унинг матн кўринишидаги версиясини тақдим этамиз. Бу иккинчи қисм. Аввалги қисмда терма жамоадаги даври борасида сўз кетган бўлса, бу сафар “Пахтакор” ва “Навбаҳор” асосий мавзуга айланган қисмини эътиборингизга ҳавола этамиз.

“Пахтакор”га меҳр бергани, оғир даврлар ҳақида

Биринчидан, мен қанчалик чуқур киришишим ҳақида.

Аслида, мен унга чуқур шўнғиб, ҳафтасига 24 соатдан 7 кун ишлашим ва академияни кўтаришим керак эди.

"Пахтакор" раҳбари бўлишимдан аввал сўрашгани ёдимда: Тик турибсизми ёки ўтирибсизми?

Мен: Тик турибман, дедим.

- Ўтиринг, акс ҳолда йиқилиб тушасиз, - дейишди.

Мен: - Нима бўлди, тинчликми? деб сўрадим.

“Пахтакор” акциядори менга қўнғироқ қилиб: бугундан бошлаб сиз “Пахтакор” раҳбарисиз, деса бўладими.

Аслида, биз “Олимпия” жамоаси сифатида шакллантирилиб, ўқув-машғулот йиғинига бориб улгургандик, “Шахтёр” билан ўйин ҳақида келишиб олгандик. Шу пайтда қўнғироқ қилишди. “Олимпия” – бу Олий лигада маълум имтиёзлар берилган махсус жамоа бўлиб, у ерда биз ёш йигитларни Олимпиадага тайёргарликни ҳисобга олган ҳолда йиғгандик.

Лекин телефонда кутилмаган хабарни эшитдим:

- Энди жамоангиз "Пахтакор" деб номланади. Ким керак бўлса, “Пахтакор”дан олиб, ёш йигитлар билан бирга жамоа тузинг: биз ўйнаймиз.

- О‘Кей!

Биз аввалги “Пахтакор”дан тўрт-бешта футболчини олдик.

“Пахтакор”га келганимда менга муҳр ва ёзув машинкасини топширишди. Асосий воситалар йўқ эди, ҳеч нарса йўқ эди. Стадион ижарага олинган, база ижарага олинган, академия йўқ, ҳеч нарса йўқ. Фақат муҳр ва ёзув машинкаси бор.

“Пахтакор”ни тарк этаётганимизда стадион, база, Чилонзордаги база, улкан тизим, академия ва мамлакатнинг энг иқтидорли йигитларини қолдирдик.

Энди – Нима учун? деган саволга жавоб берай.

Табиийки, бизда пулни шунчаки беҳуда сарфлаш имконияти йўқ эди, бизда оддий бюджет, асосий харажатларга етадиган бюджет бор эди. Табиийки, мен ишни шунга мос равишда ташкил қилишим талаб қилинарди.

Академия йўқ эди. Маълум бўлишича, улар академия номидан ўйнаш учун касаба уюшмалари мактабидан жамоалар олишган. Тасаввур қилинг-а, бу қандай шармандалик: “Пахтакор”нинг на ўз мактаби, на болалар мураббийлари штат бирликлари бор эди.

Ўшанда мен академия яратишни бошладим, у ерда куним катта ҳажмдаги селекция ишларини бажаришга улгуриш учун эрталаб соат 8:00 дан бошланарди. Албатта, дастлаб қийинчиликларни енгиб ўтишга тўғри келди, жамоаларимиз болалар мактаблари ўртасидаги энг кучли футбол турнирларидан бўлган шаҳар чемпионатида совринли ўринларни эгаллашди, кейин эса шаҳар ва республикада етакчилик қила бошлашди. Вақти етиб бош жамоанинг ўйинчиларига айланган йигитлар ана шу мактабда тобланишди. Шундай қилиб, иқтисодий нуқтаи назардан, чинакам профессионал клуб учун бу энг мақбул йўл, яъни тизимнинг вертикали қурилган, сиз кўп пул сарфлаб футболчи сотиб олмайсиз, келган футболчиларнинг шартномаларига катта миқдорда маблағ ишлатмайсиз, лекин аста-секин рағбатлантириш ва ўсишга ундаш орқали ўз йигитларингизни ривожлантирасиз.

Энди сиз: Машариповлар қаерда, Шомуродовлар қаерда? деб сўраяпсиз.

Бугунги кунда ҳар қандай болалар мураббийи автоматик равишда агентга айланиши урф бўлди. Бу – футболимизнинг катта муаммоси. Футболчи карьерасини ким бошқаради? Бугунги кунда иқтидорли йигитлар кўп, аммо, афсуски, масаланинг моҳиятини, қандай қилиб тўғри ривожлантиришни объектив равишда тушунмайдиган нопрофессионаллар аралашиб салбий таъсир кўрсатмоқда. Натижада, бундай қарасангиз, истеъдодли футболчилар чиндан ҳам кўп, лекин кейин негадир улар юксак савияда ўйнамайди. Чунки бугун ота-оналар, болалар мураббийлари ҳамда юксак мақсадлар ва имкониятлар ҳақида гапирадиган, лекин ўзи амалда ҳеч нарса қилмайдиган айрим фирибгарлар агентга айланишмоқда. Бу бугунги футболимизнинг балоси, футболчини бошқарадиган одамлар, афсуски, талабларга жавоб бермайди. Бу иш билан уни қандай бажаришни биладиган мутахассислар шуғулланиши керак.

Ўспиринлар жамоасидан юксак чўққига чиққанлар ҳақида кўплаб мисоллар мавжуд. Шартли равишда Ахмедов ёки Шомуродовнинг фаолиятини олайлик. Чунки ушбу болалар ривожланишининг барча босқичларида улар билан профессионаллар иш олиб боришди. Шунинг учун уларнинг мартабалари ўсди.

Бугунги кунда эса эрикмаган ҳар кимса ёш футболчиларнинг бошини чўпчаклари билан қотириб ташламоқда ва мен бунга қандай қарши туришни билмайман. Масалан, улар бизнинг йигитларимизни ҳам олиб кетишга ҳаракат қилмоқдалар. Бу ерда Наманганда катта иш қилдик. Болалар ва ўсмирлар футболи жонланди, терма жамоалар институти жорий этилди. Бундай тизим йўқ эди. Бугунги кунда ҳар бир ёш тоифасида 10 ёшдан бошлаб Наманган вилояти терма жамоаси мавжуд. Бу менинг ташаббусим, уни вилоят ҳокими қўллаб-қувватлади. Ва шунга ўхшаш вазиятда ҳам кимдир бизнинг шогирдларимизни олиб кетишга уринмоқда.

Асосий вазифа нима?

Таянч ярим ҳимоя зонасидаги энг иқтидорли икки футболчига қаранг: Ахмедов ва Ҳамробеков. Футбол сир-асрорларини бири Тошкентда, иккинчиси Қарши шаҳрида ўрганди. Аммо бугун Наманганда барча шароитлар яратилган. Шундай экан, йигитлар нима учун кетишлари керак?

Афсуски, ўзи ҳаётда ҳеч нарсага эришмаган ношудлар йигитларимизни ўзига оғдириб олишга ҳаракат қилмоқда. Бироқ, энди бизда бунга имконият йўқ, мен назоратни ўз зиммамга олдим. Масалан, мен ўзим кузатаман, ёш йигитларга машғулотлар жараёнини тўғри ташкил қилишда ёрдам бераман, тажрибамдан келиб чиқиб йигитларни қандай қилиб тўғри бошқариш, уларни психологик нуқтаи назардан рағбатлантиришга ёрдам бераман.

Натижалар узоқ куттирмайди: U17 терма жамоасида “Навбаҳор”дан 6 футболчи бор. Биз бу йигитларнинг ривожланишига алоҳида эътибор қаратамиз. Бугун 16 ва 17 ёшли болалар бош жамоа билан машқ қилишади, ўқув-машғулот йиғинларига боришади. Келажак уларники эканига ишончим комил.

Бироқ футболимизнинг асосий муаммоларидан бирини ҳал қилишимиз шарт.

Клубдаги молиявий аҳволни яхшилаш учун шахсий нарсаларини сотгани ростми?

Аслида, бугун мен нима бўлаётганини кўриб турибман: маошнинг бир ойлик кечикиши ёки ҳар қандай бошқа муаммо бутун мамлакатга ёйилмоқда, футболчилар ёзишни бошламоқда. Лекин бу нотўғри. Нотўғри!

Нима учун дейсизми?

Агар сиз жамоага келган бўлсангиз, қарор қабул қилган бўлсангиз, демак сизда бошқа вариант йўқ. Сиз ушбу жамоада мавжуд имкониятларни ҳисобга олишингиз, уни ҳурмат қилишингиз даркор. Аммо агар бошбошдоқлик ва қонунсизлик чинакамига авж олса, унда тегишли идорага мурожаат қилиш керак.

Биз баъзан молиялаштириш билан боғлиқ муаммоларга дуч келдик. Лекин ҳар доим ўз сўзимизни бажарганмиз. Биз ҳеч қачон сан-манга бормадик. Буни ҳамма билади. Бу оиладаги муҳитдан далолат беради. Ҳаммага маълум, ҳар бир оиланинг ўз сирлари бўлади. Биз оилавий муҳит яратишга уриндик. Шунинг учун ҳам натижа, ҳам муносабатлар инсонийлик тамойиллар асосида тўғри қурилган. Шундай қилиб, кимдир муаммога дуч келганида, сўзларимиз учун, ваъдаларимиз учун жавоб беришга тўғри келган.

Эҳтимол, ҳозир бу бироз ғайритабиий туюлар, лекин менимча, бу қаҳрамонлик эмас. Бу бор-йўғи сиз шундай йўл тутишингиз зарур бўлган вазият. Шунчаки, акциядорлар ҳам, раҳбарият ҳам – биз биргаликда сўзларимиз учун жавобгар эдик, мажбуриятларимизни бажардик.

Турли хил вазиятлар рўй берган, лекин квартира ҳақида сал ошириб юборишибди. Нима учун дейсизми? Мен оиламни кўчада қолдиролмасдим-ку. Аммо ўз мажбуриятларимни бажариш учун баъзи қимматбаҳо буюмларни сотишга тўғри келгани бор гап.

“Пахтакор”дан кетгани ҳақида

Биринчидан, “Пахтакор”ни миллий терма жамоа мураббийи бўлганим учун тарк этдим. Акциядорлар билан бирга кетишимизни вазият тақозо қилди, ўшанда молиялаштиришни давом эттириш мушкул эди. “Пахтакор”ни молиялаштиришни давом эттиришни ўз зиммасига оладиган одамлар топилганди.

Аслида, мен энди қонунга биноан ишлай олмасдим. “Пахтакор” ва терма жамоа ўртасида узвий боғлиқлик борлиги, ўшанда бу ўзига хос машғулот майдончаси, таянч клуб бўлиб ва бу ерда ишни давом эттириш муҳим экани боис Мираброр Зуфарович дастлабки босқичда менга клубдаям ишлашга рухсат берди. Кейин яна танқид, матбуот босими бўлганида, у: Самвел, энди тугатиш керак, деди. Қонуний равишда мен футбол федерациясининг ходими эдим, миллий терма жамоа билан шартномам бор эди.

Биз муносиб кетдик, қўлимиздан келган барча ишни қилдик: бу 15 йиллик тарих, менимча, бу шонли тарих: “Пахтакор” жонланди, биз клубнинг ўтмишдаги шонли анъаналарини тикладик, Чемпионлар Лигасида икки бор  ярим финалга чиқиш, 9та чемпионлик, 8 та кубок, Ҳамдўстлик чемпионлари Кубоги, Осиёда энг яхши клуб сифатида тан олиниши! Шубҳасиз, кимдир қанчалик хоҳламасин, ҳеч ким буни ўчириб ташлай олмайди, бу катта ютуқлар. Ўйлайманки, келажакда ҳеч ким бундай муваффақиятга эриша олмайди. Бу жиддий натижа, биз акциядорлар – ака-ука Рахимовлар билан билан биргаликда енг шимариб ишлаб, буни уддаладик. Бу улкан иш эди, бу жараёнга тамомила ўзимизни бағишлаган эдик. Биз клуб ҳаёти билан боғлиқ барча масалаларни биргаликда эрталабдан кечгача тинимсиз муҳокама қилиб, ечим топдик. Йигитлар бизнес билан шуғулланиб, асосан “Пахтакор” учун ишладилар. Бу ажойиб тарих.

Бироқ афсуски, қурилган вертикаль ҳозир йўқ, бугунги кунда жамоани шакллантиришнинг бошқа тамойиллари амалда. Аммо бу ҳозирги акциядорларнинг иши, бизники эмас. Мен буни муҳокама қила олмайман. Биз тизимни бироз бошқача қурамиз.

“Навбаҳор”да ишонч кредитлари кўпми?

Бироз камроқ, албатта. Чунки академия талабалари ўзларини бундан ҳам олдинроқ кўрсата бошлагандилар. Албатта, 10 йил жуда кўп, ҳеч ким сизга 10 йил бермайди. Клуб хусусий бўлганлиги сабабли, биз хавфсиз ривожланишимиз ва режалаштиришимиз мумкин бўлганди. Энди ҳеч ким оёққа туриб олишингизни 10 йил кутмайди.

Фалсафани тўғри йўлга қўйиш учун, айтайлик, менга Наманганда бир йил керак бўлди. Натижалар кўзга ташланиб турибди, асосий жамоанинг натижалари ва академия иши натижалари. Энг муҳими шундаки, уни мунтазам равишда, ҳар куни қўллаб-қувватлаб бориш керак. Агар биз буни бир йил ичида қилган бўлсак ва кейин ҳамма нарса яна нолга тушиб қолса, бу яхши эмас, албатта.

Мен ўринбосарлар таркиби ва академия мураббийлари билан учрашдим.

Сўрадим: Ҳамкасблар, иш давом этяптими? - Ҳа, биз давом эттиряпмиз.

Танлов олиб бориляптими? – Олиб бориляпти.

Терма жамоалар таркиби такомиллаштириляптими? - Ҳа, таркибда ўзгаришлар амалга ошириляпти.

Яъни, иш олиб борилмоқда ва у ҳар куни давом этиши даркор. У тўхтамаслиги учун кимдир масъул, бошқаларни ўз ортидан эргаштирувчи бўлиши керак. Шунда натижага эришилади. Бир йилдан кейин (шунчаки, ҳозир юксак вазифалар ва катта масъулият бор) Наманганда академиямиз тарбияланувчилари, маҳаллий 19-20 ёшли йигитлар асосий таркибда пайдо бўлиши мумкин. Улар бор, улар биз билан ишламоқда.

“Пахтакор”га келсак, биз у ерда ҳамма нарсани нолдан бошлагандик. Ахир ҳеч нарса йўқ эди. Бу ерга, Наманганга келганимда, ҳамма нарса ишлаётган, шароитлар мукаммал эди. Йўналиш бериш ҳамда футболчиларнинг савиясини синовдан ўтказиш ва энг яхшиларини аниқлаш талаб қилинарди. Биринчи жамоа учун алоҳида шароитлар яратишимиз керак бўлгани боис вилоят терма жамоаларини туздик. “Пахтакор”да эса ўшанда ҳеч нарса йўқ эди.

“Ҳаракатда барака” деб бежиз айтилмаган. Ҳар куни ҳаракат қилиш керак, шунда натижа бўлади.

Нега бирданига бош мураббий этиб тайинланмади?

Биринчидан, мен маслаҳатчи эдим, лекин амалда бош мураббийнинг барча ваколатларига эга эдим, барча масъулиятни зиммамга олдим.

Нима учун? - Чунки жамоа жуда оғир аҳволда эди, 10-ўринда бораётган ва иккинчи даврада омон қолиш учун курашишга тўғри келадигандек эди. Шунинг учун мен барча юкни, барча масъулиятни ўз зиммамга олдим.

Нега дарҳол бош мураббий бўлмадингиз? - Вилоят ҳокими билан келишув шундай эди. Мен музокараларда ҳар доим ҳалол бўлганман, январь ойида бирга ишлашни бошлашимиз керак эди. Аммо менда чет элга бориш имконияти бўлиб, агар пандемия пасайса ва чегаралар очилса, кетишим мумкинлигини рўйи-рост айтдим. Бу уларга унчалик мос келмади, шунинг учун биз январь ойидан иш бошламадик. Бироқ жамоа мушкул аҳволда қолганида, мен билан яна боғланишди ва биз йил охиригача ҳамкорлик қилишга келишиб олдик. Мен ишлашим ҳамда жамоанинг олдинга сифатли қадам ташлаши учун шароит яратилаётганини кўрсам, шартнома узайтирилиши кўзда тутилган эди. Амалда шундай ҳам бўлди. Аммо менда аввалдан бош мураббий вазколатлари бор эди.

Биринчи муаммо – бу кадрлар. Легионерларнинг савияси талабга умуман мос эмасди. Четдан келганлар бизникилардан анча заиф эди. Биз яхши селекция ўтказдик ва кейин келганлар янги янада юқори даражага кўтарилишимизга ёрдам беришди. Цигер биз билан қолиб, ўзини ишончли ҳимоячи сифатида кўрсатди.

Яна қандай муаммо? – Инфратузилма. Кўп нарса ўзгарди ва бугун сиз бизнинг базамиздасиз. Бу Шавкат Шокиржонович шароит яратгани натижасидир. Агар шароит бўлмаса, йигитларни таклиф қилишнинг иложи йўқлигини айтдим.

Учинчиси – бу ерда ўзгариши керак бўлган менталитет. Раҳбарият ва мухлислар жамоага нисбатан ўзига хос қарашга эга. Мен йигитларни шунчаки ҳурмат қилиш ва севиш кераклигига ишонтира олдим. Уларга нафақат истеъмолчи нуқтаи назаридан қараш, балки уларга инсоний муносабатда бўлишимиз зарур. Жамоа муносиб ўйнамаганида низолар, турли воқеалар рўй берган. Клуб раҳбари жамоага, ҳар бир инсоннинг барча муаммолари ичига кириши керак, шунда муносиб жавоб қайтарилади. Агар сиз унга шартнома тузган одамга каби муносабатда бўлсангиз, фақат истеъмолчидек муомала қилсангиз, у ҳеч қачон жамоани чин қалбдан яхши кўрмайди. Биз оилавий муаммолар, инсоний муаммоларни синчковлик билан ўрганиб ҳал қилишга киришсакгина муносиб акс-садо олишимизга клубдагиларни, шу жумладан бошқарув тизимидагиларни ҳам ишонтира олдим.

Аввал буни тажрибамда кўрганман. Менинг ўзига хос оилам бор эди. Биласизми, мен уларни уйлантирдим, қийин пайтлардаям, қувончли дақиқалардаям ёнида эдим ...

Айнан мана шу муҳит одамлар ишга қалби билан киришиши, кўксидаги клуб рамзига бефарқ бўлмаслиги, улар том маънода ғояни англаб етиши, вазифасини тўла-тўкис адо этиши учун замин ҳозирлайди. Чунки инсон омили мавжуд. Бу мен бу ерда менежментда ўзгартиришга муваффақ бўлган учинчи жиҳат.

Ўтган мавсумдаги иккита кумушни битта олтинга алмаштирган бўлармиди?

Кубокда ҳам, чемпионатда ҳамми?

Ҳа.

Аслида, том маънода кириб борувчи ва барча ҳаракатларимизни бирлаштирувчи жуда қизиқ савол.

Биринчидан, биз “Навбаҳор” брендини жонлантиришга муваффақ бўлдик. Ростини айтсам, “Навбаҳор” авжи кучайган пайтда мен бу ерда ишлаган эдим. Мен буни яхши биламан. Мен ўша муҳитда бўлганман, 1995, 1996, 1997 йиллар бу ерда ажойиб бир даврда ўзим ҳам тарбияландим ва камол топдим. Бу ерда кўплар ҳавас қилган йигитлар ўйнашди, юксак имкониятлар яратилган ва натижалар уларга мос эди. Биз брендни қайтардик.

Бугун, тўғри айтганингиздек, “Навбаҳор” бизнинг футболимизда энг кўп тилга олинадиган жамоа.

Энди натижа ҳақида…

Албатта, ишимизнинг натижаси Кубок ёки чемпионат бўлиши керак эди, ёки иккаласи ҳам. Биз бунга лойиқ эдик. Нега бу ўхшамади? - Эҳтимол, футбол худоси, у адолатли: йигитлар, қилган ишингиз учун раҳмат, лекин ҳали эрта шекилли, деб қарор қилгандир.

Холисона эътироф этилса, биз жуда кўп ишларни амалга оширдик. Бу ишлар профессионалларча бажарилгани, юракдан қилинганлигини ҳеч ким инкор эта олмайди. Барчамиз: маъмурдан, ошпаздан бошлаб то мамлакатимизнинг энг яхши футболчисигача фидойиларча ишладик. Эҳтимол, бир йил ичида ҳамма нарсани қилиб улгуриш жуда содда ечим бўлармиди.

Биз баъзи салафлар юрган йўлдан бормадик. “Бунёдкор” билан вазиятни яхши эслайсиз. Сал камроқ даражада “Дўстлик”, камроқ даражада МҲСК ва биздан кейин “Пахтакор” қайси йўлдан юрди? Улар барча яхшиларни олишди, шунчаки ҳаммасини бир вақтнинг ўзида сотиб олишди. Ваҳоланки, бунинг учун кўп ақл керак эмас. Шунингдек, биз сарфлаганимиздан фарқли ўлароқ, олти баравар кўп бюджет. Агар акциядор бир лаҳзалик натижани истаса, бунинг учун биз бутун Ўзбекистон терма жамоасини ўзимизга оғдириб олиб, натижага эришишимиз мумкин эди. Лекин биз бу йўлдан бормадик.

Бизга бошқа клубларга керак бўлмаган яхши футболчилар келишди. Масалан, Собиржонов. У бугун жамоамизнинг етакчиларидан бирига айланди.

Биз ўз йўлимиздан бордик. Бюджетимиз чекланган. Ким нима дейишидан қатъи назар, Суперлига жамоалари орасида бешинчи бюджетга эгамиз. Биз тўғри фалсафани қуриш йўлидан бордик, бизда нафақат пул учун, балки ғоя учун ўйнайдилар. Менимча, ишга тўғри ёндашиш муҳим, пул орқали натижа бериш эса... Шунинг учун бундай натижа тезда унутилади.

Бугун “Пахтакор”нинг қайси муваффақиятлари алоҳида эҳтиром билан билан эсланмоқда? 2014-15 йилларда баъзи учрашувларда майдонда жамоанинг фақат ўз тарбияланувчилари бўлганида қойил қолиб тасанно айтишган! Бунга вертикаль ишлаганда, фалсафа ишлаганда, тизим ишлаганда эришиш мумкин. Кўряпсизми, худди шу нарса шу ерда, биз натижага эришмоқчи ва эриша оладиган жанговар тайёр жамоани яратмоқдамиз, биз бу вертикални ҳам мева бериши учун қурмоқдамиз.

Ҳа, албатта, биз яқин келдик, кубок ва чемпионликни олишимиз мумкин эди. Бироқ, футбол худосининг ҳукми адолатли.

Менимча, агар биз битта совринни қўлга киритганимизда, бу ишимизнинг муносиб натижаси бўларди.

1 қисм Самвел Бабаян: "Менга Элдор Шомуродов етишмади"  

Тўлиқ интервю